Konflikty zbrojne na świecie
Konflikty zbrojne na świecie
Konflikty zbrojne na świecie
Konflikt to dążenie do przeciwstawnych i niekompatybilnych celów przez dwie lub więcej osób lub grup. Konflikt jest definiowany według typów relacji i interakcji; może być prowadzony pokojowo lub z użyciem przemocy (Lederach, 1997). W tym poście termin „konflikt” jest używany raczej w znaczeniu politycznym i kolektywnym niż społecznym i indywidualistycznym.
Przez gwałtowny lub śmiertelny konflikt rozumiemy sytuację, gdy nieporozumienia są rozstrzygane przy użyciu przemocy fizycznej, nawet jednostronnie (na przykład ludobójstwo na nieuzbrojonych cywilach). Z drugiej strony konflikt zbrojny to dynamiczny proces gwałtownej konfrontacji między dwiema (lub więcej) przeciwstawnymi stronami.
Zgodnie z międzynarodowym prawem dotyczącym praw człowieka istnieją dwa rodzaje konfliktów: konflikty międzynarodowe i konflikty o charakterze niemiędzynarodowym.
Przez konflikt międzynarodowy rozumie się sytuację, gdy nieporozumienia między dwoma państwami prowadzą do interwencji sił zbrojnych tychże państw przeciwko sobie, bez względu na powagę skutków (liczbę ofiar) i czas trwania.
Konflikt nie ma charakteru międzynarodowego, gdy działania wojenne wybuchają między rządowymi siłami zbrojnymi a innymi zorganizowanymi grupami zbrojnymi na terytorium kraju.
Czas trwania konfliktów jest niepewny i może rozciągać się na dziesięciolecia; niektóre konflikty mają nieregularny rytm i są na jakiś czas przerywane aby być później wznawiane.
Bezpośrednie i długofalowe przyczyny konfliktów zbrojnych mogą sprowadzać się do przeciwstawnych interesów dotyczących kontroli i wykorzystania zasobów dostępnych na danym terytorium, rozbieżności celów i frustracji związanej z niemożliwością osiągnięcia tych celów (Swanström Niklas LP, Weissmann Mikael S., 2005).
Pozostańmy w kontakcie
Szkodliwe skutki tych konfliktów zbrojnych sięgają wszystkich aspektów życia społecznego, w tym gospodarki i świata pracy. W wielu przypadkach ich konsekwencje zaprzepaszczają dziesięciolecia rozwoju, niszcząc kapitał ludzki, społeczny i ekonomiczny.
Kontynent afrykański jest jednym z najsilniej dotkniętych wszelkiego rodzaju konfliktami, w szczególności konfliktami zbrojnymi, które pociągają za sobą ogromne konsekwencje ludzkie i materialne oraz straty finansowe sięgające miliardów dolarów.
Przyczyny, które są mnogie, wieloaspektowe i wielowymiarowe, są dziś nasilane i podsycane przez wpływ międzynarodowego kryzysu finansowego i gospodarczego. Ze względu na współzależną naturę konfliktów charakteryzujących region rzeki Mano oraz konsekwencje, jakie poniosły sąsiadujące kraje w wyniku rozgrywających się po sąsiedzku konfliktów zbrojnych, wybraliśmy następujące przykłady.
Wszystkie te konflikty mają swoje źródło we współistnieniu napięć społeczno-politycznych karmionych brakiem dialogu między aktorami na poziomie krajowym, niesprawiedliwościami społecznymi, niekompetentnymi rządami, sporami religijnymi i etnicznymi oraz nietolerancją i walkami związanymi z kontrolą strategicznych zasobów naturalnych (kopalnie, diamenty, ropa naftowa itp.).
Ich istotną cechą był wymiar wewnątrzpaństwowy, który miał wyraźne reperkusje dla krajów sąsiednich, a także skutkował społecznymi konsekwencjami w postaci pogorszenia bezpieczeństwa i warunków życia słabiej sytuowanych warstw ludności i zakłócenia lub paraliżu funkcjonowania usług publicznych, w szczególności zdrowia i edukacji.
Cykl konfliktu zbrojnego i jego scenariusze
Konflikty to sytuacje dynamiczne, charakteryzujące się zmienną w czasie intensywnością, stosownie do fazy cyklu życia konfliktu (Swanström i Weissmann 2005).
W rzeczywistości konflikty rozpoczynają się od eskalacji napięcia między adwersarzami, które przy braku szybkich środków zapobiegawczych i udanego dialogu przeradzają się w przemoc i mają coraz większy wpływ na sferę polityczną, społeczną i gospodarczą. W ten sposób istniejąca sytuacja pokoju zostaje zakłócona, a kryzys zaczyna się pogłębiać wraz z coraz częstszymi epizodami przemocy.
Konflikt jest opisywany jako aktywny na podstawie szeregu kryteriów określonych w powyższej definicji konfliktu. Jeśli nie udało się zapobiec konfliktowi, należy nim odpowiednio zarządzać do momentu, gdy przeciwne strony wypracują porozumienie pokojowe. Po uzgodnieniu porozumienia pokojowego rozpoczyna się proces budowania pokoju, który polega na stosowaniu się do warunków określonych w porozumieniu.
Wiedza na temat cyklu istnienia konfliktu pomaga w planowaniu i koordynowaniu wysiłków na rzecz zapobiegania konfliktów, a także wczesnego ostrzegania przed nimi, zarządzania nimi, rozwiązywania ich oraz budowania i konsolidowania pokoju. Większość badaczy zajmujących się konfliktami stwierdziła również, na podstawie badań empirycznych, że cykle te powtarzają się, dopóki nie zostanie osiągnięty trwały pokój, a przeciwnikom uda się zacząć współpracować i rozwiązywać podstawowe problemy, które dany konflikt wywołały.
Zapobieganie konfliktom zbrojnym na świecie
Zapobieganie konfliktom to wysiłek obejmujący wszelkie środki i działania mające na celu zmniejszenie ryzyka pojawienia się lub ponownego uaktywnienia konfliktów zbrojnych i brutalnych konfrontacji poprzez usuwanie napięć, które istnieją między adwersarzami. Zapobieganie musi stanowić integralną część procesu rozwoju, a realizować się powinno w podejściu mającym na celu utrzymanie stabilności i podtrzymywanie korzyści społecznych, ekonomicznych i politycznych uzyskanych dzięki jej uzyskaniu.
Zapobieganie powinno obejmować mechanizmy wczesnego ostrzegania, aby jak najwcześniej wykryć wszystkie oznaki niepokoju w społeczeństwie i szybko im stawić czoła, zanim wybuchną epizody przemocy na dużą skalę. Jednocześnie takie mechanizmy wczesnego ostrzegania muszą być powiązane z mechanizmami natychmiastowej reakcji, aby zagwarantować, że ostrzeżenie przełoży się na skuteczne działanie zapobiegawcze.
Zobacz nasze szkolenia
Negotiation workshops
Negocjacje międzynarodowe
Negotiation workshops
Komunikacja międzykulturowa
Rozwiązywanie konfliktów zbrojnych na świecie
Rozwiązywanie konfliktów to proces obejmujący krótko- i długoterminowe inicjatywy mające na celu położenie kresu przemocy i walkom oraz zaradzenie strukturalnym przyczynom gwałtownego lub zbrojnego konfliktu poprzez przekształcenie go w zarządzany konflikt oparty na pokoju.
Konflikt zbrojny można rozwiązać, przechodząc przez kilka etapów:
⇒ zarządzanie konfliktem, którego celem jest powstrzymanie przemocy i walki w określonych granicach terytorium i intensywności, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się i brutalizacji konfliktu
⇒ rozstrzyganie konfliktów w drodze negocjacji oraz podpisanie formalnego porozumienia kończącego konflikt i określającego warunki, których należy przestrzegać, a także kroki, które należy podjąć.
Idealnie byłoby, gdyby mediator (osoba spoza konfliktu) prowadził negocjacje z adwersarzami ⇒ stosowanie się do porozumień pokojowych, zgodnie z ustalonymi terminami i warunkami ⇒ eliminacja przyczyn strukturalnych, co jest zadaniem najbardziej złożonym, ale które zadecydują o powodzeniu rozwiązania konfliktu i trwałości pokoju poprzez uniknięcie nawrotu przemocy.
W rzeczywistości niektóre konflikty wznawiają się nawet po podpisaniu porozumień, które powinny były je rozstrzygnąć ⇒ pojednanie, które ma na celu odbudowę relacji zniszczonych w wyniku konfliktu
Konsekwencje tych konfliktów są mnogie i przejawiają się na kilka sposobów (MOP, 2009).
⇒ Zmiany w strukturze populacji: wzrost liczby zgonów, masowych migracji, skali uchodźctwa, dysfunkcje w zakresie podstawowego zaplecza socjalnego (przychodnie, szkoły), zakłócenia na rynku pracy, wzrost bezrobocia itp.
⇒ Zmiana ról związanych z płcią: kobiety stają się ofiarami konfliktów na różne sposoby. Tracą życie albo mężów lub dzieci; doświadczają traumy, przemocy i wykorzystywania seksualnego. Stają się głowami rodziny, są zobowiązane do radzenia sobie z potrzebami bliskich oraz społeczności, a także są zmuszane do podejmowania obowiązków, do których podjęcia nie były przygotowane. W przypadku kobiet trudniej jest spełnić warunki ponownej aktywizacji społecznej lub znalezienia pracy. Należy jednak pamiętać, że negatywne konsekwencje konfliktów dotyczą również mężczyzn, nawet jeśli przybierają różne formy. Dobra analiza pod kątem płci powinna ujawnić wszystkie aspekty związane z rolą kobiet i mężczyzn, a nie tylko te związane z kobietami.
⇒ Destrukturyzacja podstaw społeczeństwa: z powodu przemocy i niszczenia ram rodzinnych oraz rodzących się przez nie tradycyjnych wartości, konflikty przekształcają bazę danego społeczeństwa, budują nieufność wśród ludzi, osłabiają relacje oparte na zaufaniu oraz ograniczają kontakty i komunikację.
⇒ Brak sieci zabezpieczenia społecznego: kobiety, młodzież, dzieci i osoby niepełnosprawne należą do najsłabiej chronionych warstw społecznych, nawet w czasach pokoju. Okresy konfliktu i okresy pokonfliktowe ograniczają ich możliwości korzystania z ochrony socjalnej. Osoby te odczuwają brak tej ochrony bardziej niż inni, co wiąże się z ryzykiem wykluczenia i porzucenia pomimo ich szczególnej podatności.
⇒ Niewystarczające zasoby ludzkie: Jednym ze skutków konfliktów jest drenaż umiejętności i mózgów, ponieważ nie można ich wykorzystać lokalnie. W związku z tym priorytetowe środki, jakie należy zaplanować na okres po konflikcie, muszą obejmować szkolenia i motywację dla pracowników, inwestycje w infrastrukturę szkolną i uniwersytecką oraz ich odnowę, rekrutację specjalistów lokalnych i zewnętrznych. Odbudowa polityczna i społeczno-gospodarcza jest możliwa tylko przy pomocy zdolnych, doświadczonych i kompetentnych pracowników.
⇒ Zniszczenie lokalnej infrastruktury: całkowite lub częściowe zniszczenie instalacji zaopatrzenia w wodę, energię elektryczną, środki transportu, komunikację, usługi zdrowotne i edukacyjne; spowolnienie lub całkowite zahamowanie formalnej i nieformalnej działalności gospodarczej.
⇒ Bezrobocie i podstawowe potrzeby: zakłócenie i/lub zahamowanie działalności produkcyjnej i handlowej oznacza, że podstawowe potrzeby społeczności nie są w pełni zaspokajane (żywność, opieka, edukacja, transport itp.); pogłębia to bezrobocie, zachęca do niepełnego zatrudnienia na obszarach wiejskich i miejskich, zarówno w gospodarce formalnej, jak i nieformalnej. Młodzież jest często najbardziej dotknięta bezrobociem i stanowi bardzo wrażliwą część społeczeństwa; ogarnięci poczuciem frustracji, prawdopodobnie odpowiedzą na kryzys przemocą, przy braku realnych perspektyw na swoją przyszłość.
⇒ Spadek siły nabywczej: spowolnienie aktywności gospodarczej, wysokie bezrobocie, brak zasobów i inwestycji oraz ucieczka kapitału to również czynniki przyczyniające się do zmniejszenia siły nabywczej ludności.
⇒ Wykładniczy rozwój gospodarki nieformalnej: zakłócenia w funkcjonowaniu gospodarki formalnej sprzyjają ekspansji gospodarki nieformalnej mającej na celu zaspokojenie potrzeb wyrażanych przez ludność.
⇒ Niedostateczna ilość lub brak produktów żywnościowych i podstawowych usług: frustracja związana z działalnością gospodarczą, brak bezpieczeństwa, zakłócenia w transporcie, dostawach i magazynowaniu również są czynnikami powodującymi niedobory, co ma wpływ na ceny i hamuje dostawy dla ludności w strefach konfliktów. Są to czynniki uwikłanymi w niestabilność i niepewność; mogą one utrzymywać się na długo po zakończeniu konfliktu, hamując możliwości inwestycji, zarówno publicznych, jak i prywatnych, oraz zachęcając do ucieczki kapitału do bezpieczniejszych i stabilniejszych stref.
⇒ Niedostateczne zasoby finansowe i utrudniony dostęp do tych zasobów: kontekst społeczno-polityczny i otoczenie gospodarcze, wraz z ich wskaźnikami ekonomicznymi i widocznymi oznakami niepewności, niepokoją inwestorów i bankierów - stąd brak dostępu do kredytów.
⇒ Ryzyko rozszerzenia skali nielegalnej działalności: niedociągnięcia państwa w wypełnianiu roli zarządczej oraz istnienie stref bezprawia stanowią żyzną glebę dla rozprzestrzeniania się nielegalnej działalności, takiej jak handel narkotykami i bronią lub rekrutacja młodych ludzi przez siły paramilitarne (dziecięcy żołnierze).
8 maja 2020 minęło 75 lat od zakończenia II wojny światowej w Europie - VE Day. I choć konflikt, który pochłonął miliony istnień ludzkich na terenie Europy, jest głęboko zakorzeniony w annałach historii, na wschodzie kontynentu jest on nadal trudną rzeczywistością, nawet w dzisiejszych czasach. Kryzys ukraiński pustoszący region Donbasu zaowocował jak dotąd około 13 tysiącami ofiar śmiertelnych.
W odpowiedzi na pandemię koronawirusa Sekretarz Generalny ONZ António Guterres zaapelował w marcu o natychmiastowe globalne zawieszenie broni, mówiąc: „Nasz świat stoi w obliczu wspólnego wroga: COVID-19. Wirus nie dba o narodowość, pochodzenie etniczne, stronnictwo czy wyznanie. Atakuje wszystkich bezlitośnie. W międzyczasie na całym świecie trwają konflikty zbrojne”.
Jak pokazuje obszerny zbiór danych pozyskanych w ramach projektu Armed Conflict Location & Event Data Project (ACLED), duża część globu jest ogarnięta jakąś formą konfliktu. Infografika przedstawia kraje, w których donoszono o starciach zbrojnych z udziałem sił państwowych i/lub grup rebeliantów w 2020 roku. Nawet przy zastosowaniu tej uproszczonej definicji, wojna na całym świecie jest wszechobecnym zjawiskiem.
W przeciwieństwie do sytuacji, na przykład w Donbasie i Syrii, nie wszystkie konflikty pasują do obrazu, jaki może nam się rysować w głowach gdy myślimy o wojnie. Na przykład w Meksyku ACLED odnotowało 3 starcia zbrojne z udziałem sił państwowych. Każde z nich było jednak bitwą między różnymi organami ścigania - dając obraz trwającej walki z korupcją w policji i głęboko zakorzenionym wpływem przestępczości zorganizowanej.
W chwili pisania tego tekstu wezwanie Guterresa do globalnego zawieszenia broni nie zyskało jeszcze poparcia Stanów Zjednoczonych ani Rosji. Według raportu amerykańskiej gazety Foreign Policy: „Obydwa rządy obawiają się, że powszechne zawieszenie broni mogłoby potencjalnie ograniczyć ich własne wysiłki w celu zorganizowania za granicą tego, co uważają za realne działania antyterrorystyczne”.
Syria
Wojna w Syrii spowodowała wysiedlenie połowy populacji - ponad 4,8 miliona jako uchodźcy międzynarodowi i ponad 6,3 miliona jako przesiedleńcy wewnętrzni - oraz śmierć ponad 400 000 osób, chociaż są to dane szacunkowe, gdyż nie ma wiarygodnych statystyk dotyczących ofiar.
W złożonej konstelacji stronnictw walczących w Syrii w 2016 r. układ sił przechylił się dość gwałtownie na korzyść prezydenta Baszara al-Assada w wyniku trzech ważnych wydarzeń: rosyjskiej kampanii powietrznej wspierającej rząd Syrii połączonej wraz ze wspierającymi atakami lądowymi ze strony Iranu i Hezbollahu; pojednanie Turcji z Rosją i wynikające z tego przesunięcie polityki od zmiany reżimu w Syrii do utrzymania wpływów tureckich; a także klęska sił antyrządowych we wschodnim Aleppo w grudniu 2016 roku. Pod koniec roku Stany Zjednoczone zostały odsunięte na bok w regionalnych rozmowach pokojowych, a Iran, Rosja i Turcja były na czele dyskusji o przyszłości Syrii i Assada.
Libia i Jemen
Libia zakończyła 2016 rok wciąż pogrążona w chaotycznym następstwie wojny domowej z 2011 roku i międzynarodowej interwencji, a także wciąż poszukuje drogi do stabilizacji i zapewnienia bezpieczeństwa swoim obywatelom.
Do najbardziej wyrazistych, złożonych i nieprzewidywalnych relacji międzypaństwowych w regionie należą te między Iranem a Arabią Saudyjską. Jedną z głównych kwestii, która dalej pogarsza złe i tak stosunki irańsko-saudyjskie, jest problem Jemenu, w którym od 2004 r. toczy się nawracająca wojna domowa.
Siły saudyjskie i inne siły arabskie są zaangażowane w nią od 2015 roku. Do końca 2016 r. interwencja saudyjska wiązała się z poważnym kryzysem humanitarnym i nie zadała większych szkód siłom Huti.
Państwo Islamskie
Państwo Islamskie (IS) pozostało potężną siłą i przedmiotem międzynarodowego zainteresowania w 2016 r., mimo że poniosło poważne niepowodzenia w Iraku, Syrii i Libii. Ramy operacji Inherent Resolve, globalnej koalicji pod przywództwem USA utworzonej we wrześniu 2014 r., nadal nadawały tempo zewnętrznym operacjom wojskowym przeciwko IS w 2016 r.
Chociaż główny teren działania Państwa Islamskiego znajduje się w Iraku i Syrii, jego wysiłki militarne zostały umocnione przez sieć zagranicznych bojowników i grup stowarzyszonych w kilku krajach na czterech kontynentach. Ataki terrorystyczne przypisywane grupie lub osobom, które zainspirowały się IS, kosztowały życie setki ludzi na całym Bliskim Wschodzie, w Afryce, Azji Południowej i Europie w 2016 r.
IS opiera się na infrastrukturze i instytucjach częściej wiązanych z działalnością państwa, takich jak sprzedaż ropy naftowej, podatki, środki pieniężne, sprzedaż zabytków i okupów, a także dostęp do krajowych lub międzynarodowych systemów finansowych.
Te źródła dochodów są również wrażliwymi punktami IS; branie ich na cel było przedmiotem międzynarodowej wojny gospodarczej prowadzonej przez kilka państw, która ma zarówno wymiar militarny (np. naloty na infrastrukturę naftową, miejsca fizycznego przechowywania gotówki i kluczowe podmioty finansowe IS), jak i pozamilitarny (np. zapobieganie darowiznom, zamrażanie aktywów i hamowanie wymiany handlowej). Podjęto także międzynarodowe wysiłki, aby zwalczać propagandę IS i ogólnie przeciwdziałać ekstremizmowi, choć z mieszanymi rezultatami.
Aktorzy niepaństwowi w konfliktach zbrojnych
Dwa główne zjawiska wyznaczały nasze rozumienie konfliktu w drugiej połowie XX wieku i na początku XXI wieku: jedno zostało nazwane „wojną zastępczą”, a drugie to prywatyzacja działań wojennych. Jeśli chodzi o pierwsze zjawisko, jak wyjaśnił Jean-Marc Rickli z GCSP w swojej niedawno wydanej książce, termin wojna zastępcza opisuje przenoszenie przez daną siłę militarną strategicznego, operacyjnego lub taktycznego ciężaru wojny, w całości lub w części, na innych ludzi i/lub technologie w celu zminimalizowania kosztów jej prowadzenia.
Zjawisko to obejmuje zarówno dozbrajanie grup rebeliantów, wykorzystanie bojowych dronów, jak i cyberpropagandę. Poza kwestią nowych technologii uciekanie się do wykorzystania aktorów niepaństwowych wcale nie jest rzeczą nową: sięga średniowiecza, kiedy królowie kupowali usługi najemników, aby ci walczyli w ich imieniu.
Na Bliskim Wschodzie słynnym przykładem użycia tego rodzaju sił był wielki bunt arabski przeciwko Imperium Osmańskiemu, toczony przez arabskie siły regularne dotowane przez Francję i Wielką Brytanię przy użyciu nieregularnych sił dowodzonych przez Lawrence'a z Arabii, podczas gdy Imperium Osmańskie również uciekało się do korzystania z sił lojalistów arabskich, z tym że dozbrajanych przez Niemcy.
Dziś jesteśmy świadkami szerokiego wykorzystania niepaństwowych ugrupowań zbrojnych, sił paramilitarnych lub bojówek finansowanych i uzbrojonych przez państwa Bliskiego Wschodu i członków koalicji, takich jak kraje zachodnie czy Rosja, m.in. w wojnach domowych w Syrii, Iraku, Jemenie, czy Libii.
Poznaj sylwetki wielkich liderów
Ronald Reagan – najlepszy aktor wśród prezydentów
Michaił Gorbaczow – Twórca pierestrojki
Konflikty zbrojne na świecie literatura bibliografia
Alvandi, R., 2014. Nixon, Kissinger, and the Shah: the United States and Iran in the Cold War.New York, NY: Oxford University Press. [Crossref], [Google Scholar]
Anderson, L., 1986. The state and social transformation in Tunisia and Libya, 1830–1980.Princeton, NJ: Princeton University Press. [Google Scholar]
Ghobarah, H., Huth, P., and Russett, B., 2003. Civil wars kill and maim people, long after the fighting stops. American Political Science Review, 97 (2), 189–202. doi:10.1017/S0003055403000613.[Crossref], [Web of Science ®], [Google Scholar]