Motywatory 

Motywatory, zwane inaczej narzędziami motywacji w literaturze dzielone są na trzy podstawowe grupy: środki przymusu, zachęty oraz perswazji.

Środki przymusu

Środki przymusu obejmują różnego rodzaju zakazy, nakazy, zalecenia, polecenia, rady przełożonego, ale również indywidualne zobowiązania i powinności przyjęte dobrowolnie, które skłaniają do określonych zachowań i działania w organizacji. Środki te wymagają podporządkowania przełożonemu bądź interesom organizacji bez względu na potrzeby czy interesu pracownika. Środki przymusu mają charakter obligatoryjny i określają termin wykonania zadania. Niektóre z nich (np. rada czy zalecenie) mają charakter fakultatywny i dają pracownikom swobodę w podjęciu decyzji odnośnie samego zadania i jego wykonania.

Przełożeni zazwyczaj uważają, że ich rady są słuszne, a pracownicy powinni się im podporządkować, jednak w sytuacji kiedy tego nie uczynią mogą spotkać się z zarzutem ze strony szefostwa odnośnie lekceważenia autorytetu, nieuprzejmości pracownika czy dezaprobaty. Z kolei środki przymusu polegające na własnym zobowiązaniu są przedmiotem indywidualnego i swobodnego wyboru i często nie posiadają sformalizowanego charakteru, gdyż opierają się jedynie na nakazie formalnym, który skłania do określonych zachowań zgodnie z deklarowaną postawą, przyjętym stanowiskiem czy zobowiązaniem.

Środki zachęty

Środki zachęty obejmują wszelkiego rodzaju obietnice, jakie składa pracownikom przełożony w przypadku zastosowania się do jego zaleceń. Środki te mają na celu zainteresowanie pracownika lepszym wykonaniem pracy prowadzącej do realizacji celów organizacji, a także celów jego samego. Środki te motywują do określonych zachowań, postaw oraz nawyków.

Dzielimy je na bodźce materialne oraz niematerialne. Pierwsze z wymienionych obejmują różnego rodzaju premie, płace, awanse, świadczenia socjalne itp. Z kolei bodźce niematerialne dodają powagi i godności i polegają na możliwości awansu, prestiżu, samorozwoju, decydowania czy uznania społecznego. Proces motywowania przy użyciu niniejszych środków występuje w trzech formach: wzmacniania, pobudzania systemowego i pobudzania doraźnego.

Środki perswazji

Środki perswazji odwołują się do motywacji wewnętrznej i wynikają z wzajemnej negocjacji oraz konsultacji motywowanego i motywującego. Nagrodą w tym przypadku jest integracja motywowanego z celami motywującego w dłuższym okresie, umocnienie własnej pozycji partnera, większe przywiązanie do środowiska pracy, świadomość współuczestnictwa w decyzyjności oraz aprobata znaczenia.

Perswazja może być oddziaływaniem o charakterze jednostronnym, które oparte jest na ingerencji w sferę emocjonalną jednostki (tj. wmawianie, sugerowanie poprzez reklamę, autorytet, propagandę). Może przybierać również formę dwustronną, która oparta jest na wzajemnym partnerstwie, przekonywaniu i przypływie informacji czyli na negocjacji i konsultacji, za pomocą których motywowany sam ustala najbardziej właściwe zachowanie i dąży do jego realizacji.

W literaturze przedmiotu wymienia się trzy grupy motywatorów w systemie motywacyjnym. Wśród nich znajdują się płace, motywatory pozapłacowe materialne oraz motywatory pozapłacowe niematerialne.

Motywatory płacowe

Płaca uważana jest jako cena bądź dochód z pracy. J. Meller twierdzi, że płaca stanowi przede wszystkim cenę za wykonaną pracę. Autor podaje, że płaca wiąże się ze specyficznym towarem i działa na nietypowym rynku. Jest to pewnego rodzaju kontrargument na stawiane przez niektórych autorów zarzuty odnoszące się do braku towarowości pracy. Z kolei przeciwnicy teorii J. Mellera podają, że praca nie jest tylko towarem, a także nie powinno się jej użytkować w taki sposób, jak każdy inny towar. Autorzy ci proponują traktowanie płacy jako dochód z pracy.

M. A. Leśniewski i J. Berny podają za A. Melicha, że granica pomiędzy dochodem, wynagrodzeniem i płacą coraz bardziej się zaciera. Melich twierdzi, że płaca jest pewnego rodzaju wynagrodzeniem za pracę, które stanowi ekwiwalent za wysiłek i efekty, ale tylko pracy podporządkowanej, czyli wykonywanej w określonym czasie, w jakim pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy.

Płaca stanowi podstawowy czynnik motywacyjny, wobec tego umiejętne zarządzanie siłą motywacyjną pieniądza (płacy) powinno stać się powodem pobudzania określonych zachowań i postaw pracowników w organizacji. Pieniądze są ludziom niezbędne do życia, ale także stanowią wyraz uznania za wykonaną pracę. Poza tym, płaca spełnia kilka ważnych funkcji: kosztową, motywacyjną, dochodową, rynkową oraz społeczną.

Płaca stanowi klasyczny motywator, który zachęca jednostkę do skuteczniejszej i efektywniejszej pracy, doskonalenia swoich umiejętności oraz wspinania się na wyższe szczeble kariery zawodowej (awans). Ponadto, płaca jest najbardziej efektywnym sposobem komunikacji na linii pracodawca i pracownik. Daje ona pracownikowi informację o tym, ile znaczy on dla organizacji, której jest członkiem. Warto zauważyć, że znaczenie pieniądza jako motywatora jest silnie uzależnione od indywidualnych potrzeb i oczekiwań pracownika.

Motywatory pozapłacowe materialne obejmują takie elementy, które pracownik otrzymuje od przełożonego w formie niepieniężnej, ale są one możliwe do przeliczenia na pieniądze.

Stanowią one zazwyczaj podstawę wynagradzania kafeteryjnego, którego istotą jest tworzenie pracownikowi możliwości dopasowania świadczeń oraz przywilejów związanych z jego bieżącymi potrzebami oraz oczekiwaniami i polega na wyborze rzeczowej formy zapłaty w ramach określonej z góry stawki.

Poza możliwością wyboru nagrody pracownik ma możliwość zapewnienia sobie zwiększonego bezpieczeństwa na przyszłość, w szczególności na starość, w przypadku utraty pracy, zdrowia bądź kalectwa. Pozapłacowe czynniki motywacyjne materialne występują w postaci standardowego pakietu, jaki przypada każdemu pracownikowi w związku z zajmowanym stanowiskiem, mogą być wynegocjowane z pracodawcą, są elementem umowy o pracę lub stanowią dodatek w uznaniu za zasługi.

Czynniki te mogą mieć charakter socjalny, np. są przejawem dbałości firmy o dobro pracownika (świadczenia z funduszu świadczeń socjalnych). Mogą być również oznaką prestiżu zajmowanego przez pracownika stanowiska. Do motywatorów pozapłacowych materialnych zalicza się: - akcje, - udziały, - ubezpieczenia oraz pracownicze programy emerytalne w wybranych funduszach emerytalnych, które zależą od wyboru osób zatrudnionych w przedsiębiorstwie, - preferencyjne kredyty pracownicze, - program korzyści pracowniczych (np. wyższe oprocentowanie lokat czy rachunku osobistego w banku, niższe oprocentowanie kredytów), - studia MBA, studia podyplomowe, nauka języka obcego (w tym również wynajmowanie nauczycieli dla indywidualnych pracowników), udział w prestiżowych konferencjach, - polisa NW, polisa emerytalna, - wycieczki weekendowe, - przyjęcia okazjonalne, - karnety wstępu na kręgielnie, korty tenisowe, basen, siłownię, do fitness klubu, gabinetu odnowy biologicznej, ośrodków kultury, kin, teatru, na różne imprezy sportowe, - kupony na usługi (np. w restauracjach, agencjach turystycznych, barach, sklepach), - możliwość korzystania z bufetu firmy w określonych cenach, - przyjęcia okolicznościowe oraz specjalne – zgodnie z tradycją firm, uczestniczą w nich wszyscy pracownicy; dodatkowo imprezy integracyjne dla określonych grup pracowniczych, - dofinansowanie wypoczynku oraz nauki dzieci – kolonie, wczasy, przedszkola, szkoły językowe itp.,- nieodpłatna opieka nad dziećmi w formie żłobków bądź przedszkoli, - kantyna polegająca na tym, że organizacja wyposaża pomieszczenie na potrzeby spożywania posiłków w podstawowe sprzęty tj.: lodówkę, zmywarkę, zamrażarkę oraz w naczynia, - kupony podarunkowe z okazji świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy, - mieszkanie służbowe, - urządzanie miejsca pracy w domu, - udostępnianie komputerów przenośnych dla celów służbowych oraz połączenie z siecią kooperacyjną firmy w miejscu zamieszkania pracownika, - samochód służbowy, ryczałt, parking, bilety miesięczne, - zwrot kosztów poniesionych z powodu powrotu do domu bądź dojazdu do pracy, - nagrody w postaci rzeczowej za oryginalne pomysły zgłaszane przez pracownika.

Natomiast motywatory pozapłacowe niematerialne nie są możliwe do przeliczenia na pieniądze, jednak mają określone znaczenie oraz wartość dla pracowników.

Istnieje wiele opcji, jakie można wprowadzić w firmie w ramach motywowania pozamaterialnego i służą one przede wszystkim szybszej integracji pracowników z zarządem, sprzyjają tworzeniu się przyjemnej atmosfery w miejscu pracy oraz formują pozytywny wizerunek organizacji. Ważne jest, by motywowanie pozafinansowe szło w parze z prawidłowym motywowaniem finansowym. Do motywatorów pozapłacowych niematerialnych zalicza się: - okazywanie aprobaty i uznania, - sprawną komunikację, - zapewnienie oczekiwanych warunków pracy, - przyjazną atmosferę w pracy, - przejrzyste kryteria awansu. Rozwój osobisty i szkolenia dla liderów to również świetny pomysł.

Motywatory a motywacja

Motywacja to ogół wszystkich motywów, a motywy to przyczyna, dla której człowiek zachowuje się w określony sposób. W literaturze przedmiotu motywacja w teorii zarządzania jest czynnikiem wyznaczającym poziom, kierunek i trwałość wysiłków podejmowanych w pracy.